Wat is honing?
Honing is een zoete, stroperige substantie die wordt gemaakt door bijen. Door middel van het werkproces van bijen wordt de nectar, die zij verzamelen uit bloemen, in de bijenkorf omgezet in honing. De honing kan worden opgeslagen in honinggraten als voedselvoorraad voor de bijen zelf, en door de imker geoogst worden voor menselijke consumptie.
Honing is een ingrediënt dat in vele keukens over de hele wereld wordt gebruikt om gerechten op smaak te brengen. Het kan worden toegevoegd aan thee en koffie, gebruikt worden als ingrediënt in gebak en desserts, of zelfs op brood worden gesmeerd.
Honing is echter niet alleen een smaakvolle traktatie, het is ook een natuurlijk wonder dat ons op vele manieren kan helpen. Honing is rijk aan voedingsstoffen zoals antioxidanten, mineralen en vitamines. Niet voor niets wordt dan ook beweerd dat honing gezond en zelfs geneeskrachtig is. Honing wordt al eeuwenlang gebruikt als remedie voor allerlei kwalen en ziektes en wordt vaak gezien als een natuurlijk en alternatief geneesmiddel.
Daarnaast spelen bijen, door het maken van deze honing, een cruciale rol in ons ecosysteem(*) en zijn van vitaal belang voor het in stand houden van de biodiversiteit en het voortbestaan van veel plantensoorten. Dit komt omdat bijen belangrijke bestuivers(*) zijn van bloeiende planten, waaronder veel gewassen die door mensen worden geteeld.
Een korte geschiedenis
Het verhaal van honing gaat ver terug in de tijd en het is ongelofelijk om te bedenken dat mensen in de oudheid al wisten van de voordelen van deze zoete nectar. Honing is een voedsel dat al duizenden jaren geleden door de mens werd verzameld en gegeten.
In de oudheid werd honing beschouwd als een delicatesse en werd het vaak gebruikt als zoetstof voor voedsel en dranken. Honing werd ook gebruikt als medicijn in oude culturen zoals de Egyptenaren, Grieken en Romeinen vanwege de veronderstelde antibacteriële en ontstekingsremmende eigenschappen.
In de middeleeuwen werd honing veel gebruikt als conserveermiddel voor voedsel vanwege zijn antimicrobiële eigenschappen. Honing was ook een belangrijk ingrediënt in medische behandelingen van die tijd, waaronder het genezen van wonden en het behandelen van hoest en keelpijn.
In de moderne tijd wordt honing nog steeds gebruikt als zoetstof en ingrediënt in voedsel en dranken, en wordt het ook gebruikt in cosmetische producten vanwege de vochtinbrengende eigenschappen.
Hoewel honingproductie nu een belangrijke industrie geworden is het is belangrijk om te beseffen dat bijen van cruciaal belang zijn voor ons ecosysteem en onze voedselvoorziening. Helaas worden bijenpopulaties bedreigd(*) door factoren zoals klimaatverandering en pesticiden, wat gevolgen kan hebben voor onze voedselvoorziening.
Hoe maken bijen honing?
Zoals hierboven beschreven, verzamelen bijen nectar uit bloemen. Ze landen op de bloem en gebruiken hun lange tong om de nectar uit de bloem te zuigen. Terwijl ze de nectar opzuigen, borstelen de haren op hun lichaam en tong het stuifmeel van de bloem en plakken het vast aan hun lichaam.
Wanneer een bij alle nectar heeft verzameld die ze kan dragen, vliegt ze terug naar de bijenkorf. Onderweg wordt de nectar opgeslagen in een speciale maag van de bij, de honingmaag genoemd. Hier wordt de nectar vermengd met enzymen die door de bijen worden geproduceerd. Deze enzymen breken de suikers in de nectar af en veranderen deze in glucose en fructose. Dit enzymatische proces wordt ‘vertering’ genoemd.
Wanneer de bij terugkeert naar de bijenkorf, regurgiteert (terug laten stromen uit de maag) ze de nectar in de mond van een andere bij, die deze weer doorgeeft aan een andere bij, enzovoort. Dit proces wordt herhaald totdat de nectar is ingedikt en omgezet in honing. De bijen slaan de honing op in honingraten die in de bijenkorf worden gebouwd. De bijen werken samen om de honingraten te vullen en te verzegelen met was, zodat de honing wordt beschermd tegen lucht en vocht.
Chemische samenstelling
Honing heeft een complexe chemische samenstelling. Honing bestaat vooral uit de suikers fructose en glucose, die ongeveer 95-98% van het totale gewicht van honing uitmaakt. Andere suikers die honing in kleinere hoeveelheden bevat zijn maltose, sucrose en melezitose. Naast deze natuurlijke suikers bevat honing de volgende stoffen:
- Enzymen. Bijvoorbeeld invertase, diastase en amylase.
- Aminozuren. Bijvoorbeeld leucine, valine en tryptofaan.
- Mineralen. Bijvoorbeeld calcium, ijzer, magnesium, kalium en fosfor.
- Vitamines. Bijvoorbeeld vitamine B6, niacine en riboflavinedie.
- Antioxidanten. Bijvoorbeeld flavonoïden en fenolzuren.
- Plantenstoffen. Bijvoorbeeld polyfenolen en carotenoïden.
Door de aanwezigheid van deze rijke voedingstoffen in honing, wordt al eeuwenlang beweerd dat honing gezondheidsvoordelen heeft.
Verschillende soorten honing
Er zijn wel honderden verschillende soorten honing, elk met een unieke smaak, kleur en textuur. Deze specifieke eigenschappen van honing zijn afhankelijk van de planten en bloemen waar de bijen nectar van hebben verzameld.
Zo wordt bloemenhoning, een van de populairste honingsoorten, geproduceerd door bijen die nectar verzamelen van verschillende soorten bloemen. De kleur van bloemenhoning varieert van helder tot donker, afhankelijk van de bloemen die door de bijen worden bezocht. De bloemen bepalen ook de smaak, die kan variëren van subtiel en bloemig tot sterk en kruidig. Bijvoorbeeld, bloemenhoning die afkomstig is van koolzaadbloemen heeft een lichte, heldere kleur en een delicate smaak, terwijl honing afkomstig van lavendelbloemen een sterkere, kruidige smaak heeft en een donkerdere kleur.
Een ander voorbeeld is acaciahoning, tevens een bekende en geliefde honingsoort. Deze honing wordt geproduceerd door honingbijen die nectar verzamelen van de bloemen van acaciabomen. Acaciahoning is licht van kleur en heeft een zeer milde, delicate smaak met subtiele tonen van vanille en bloemen. Het heeft een zeer laag gehalte aan pollen, waardoor het een alternatief zou kunnen zijn voor mensen met allergieën.
Het type honing kan ook afhankelijk zijn van de periode waarin bijen nectar verzamelen. Zo is zomerhoning een soort honing die door bijen wordt geproduceerd tijdens de zomermaanden. Het is een veel voorkomende term die wordt gebruikt om de honing te beschrijven die wordt gemaakt van de nectar van bloemen die in de zomer bloeien.
Andere bekende honingsoorten zijn heidehoning, kastanjehoning, koolzaadhoning, lavendelhoning, lindehoning, oranjebloesemhoning, voorjaarshoning en zonnebloemhoning. Klik hier (*) voor een overzicht al onze honingsoorten.
Rauwe of bewerkte honing?
Je hoort ook wel eens de term rauwe honing vallen, dat is onbewerkte honing; de honing die rechtstreeks uit de honingraat komt.
Bewerkte honing daarentegen heeft een of meerdere bewerkingen ondergaan. Bewerkte honing wordt na het oogsten vaak verhit en gefilterd. Het wordt soms ook behandeld met toegevoegde suikers en kunstmatige smaakstoffen.
Kristalliseren van honing
Honing kan kristalliseren en een dikke, korrelige textuur krijgen die minder aantrekkelijk is om te gebruiken. Dit is een natuurlijk proces door de glucose die in honing zit. Glucose is minder oplosbaar in water dan fructose, wat betekent dat het gemakkelijker kristalliseert in de honing.
De snelheid van kristallisatie hangt af van verschillende factoren, waaronder de hoeveelheid glucose in de honing en de verhouding tussen glucose en fructose. Sommige soorten bloemenhoning bevatten bijvoorbeeld meer glucose dan fructose, wat betekent dat het sneller kristalliseert. Acaciahoning daarentegen staat bekend om zijn langzame kristallisatie en blijft dus langer vloeibaar, omdat het een laag gehalte aan sucrose en een hoog gehalte aan fructose heeft.
Ook de temperatuur en de opslagomstandigheden zijn van invloed op het kristallisatieproces. Zo kan honing lage temperaturen sneller kristalliseren dan bij hogere temperaturen.
Kristalliseren van honing kan daarnaast juist worden gekozen als techniek door imkers en producten. Hieruit ontstaat de bekende crème honing(*).
Gelukkig kun je honing eenvoudig weer vloeibaar maken(*) en de gladde, vloeibare consistentie herstellen.
Toepassingen
Honing kent tal van toepassingen. Hieronder een beknopt overzicht:
- Natuurlijk geneesmiddel:
- Honing als natuurlijk antibioticum
- Honing voor wondgenezing
- Honing tegen hoest en keelpijn
- Honing voor de spijsvertering
- Honing tegen hooikoorts
- Kalmerende werking
- Culinaire toepassingen
- Huidverzorging